Podwzgórzowy czynnościowy brak miesiączki. Skutki braku miesiączki.
Wyobrażasz sobie czasami jakie to by było genialne nie mieć miesiączki?
Nie musiałabyś wyliczać czy okres wypadnie podczas wyczekanych wakacji nad morzem, na imprezie czy podczas zwykłej wizyty u ginekologa. Chyba każdą z kobiet zaskoczyło kiedyś krwawienie, które wystąpiło za wcześnie, kiedy byłaś zupełnie nieprzygotowana. Przypomnij sobie jak bardzo zazdrościłaś koleżankom, które potrafiły co do dnia i godziny przewidzieć wystąpienie miesiączki (i nie brały tabletek antykoncepcyjnych!).
Początkowo, gdy okres występuje coraz bardziej nieregularnie lub całkowicie zanika, nie przejmujesz się za bardzo. Zaburzenia miesiączkowania tłumaczysz sobie często nadmiernym stresem czy wyjazdami. Oczywiście, jak wspominałam wiele razy, przyczyn może być wiele. Jednak niewiele kobiet myśli, że zaburzenia miesiączkowania mogą być spowodowane aktywnością fizyczną i dietą.
UWAGA – by doprowadzić do zaniku miesiączki wcale nie trzeba być wyczynowym sportowcem i trenować 2x dziennie, 6 dni w tygodniu. Nie musisz być „wychudzona”, a Twój poziom tkanki tłuszczowej nie musi być skrajnie niski. Możesz być osobą, która posiada pracę biurową, ćwiczyć 4x w tygodniu, mieć prawidłową masę ciała, lubić zdrowo się odżywiać i przy tym cierpieć na podwzgórzowy czynnościowy brak miesiączki.
Przekonanie, że to zaburzenie dotyczy tylko kobiet, które wyczynowo uprawiają sport i są bardzo szczupłe jest błędne!
Jeśli przeczytasz, jakie mogą być skutki braku miesiączki, szybko zrozumiesz, że kobieta bez miesiączki nie funkcjonuje prawidłowo.
Cechy charakteryzujące kobiety z podwzgórzowym czynnościowym brakiem miesiączki:
- poczucie zimna,
- ciągłe myślenie o jedzeniu, poczucie obsesji,
- brak satysfakcji ze współżycia, brak naturalnego fizjologicznego nawilżenia pochwy,
- martwienie się, wyczerpanie, wahania nastroju,
- kruchość paznokci i suchość włosów,
- zaburzenia trawienia,
- zaburzenia snu, nocne poty.
Większość z powyższych objawów ma charakter subiektywny. Jednocześnie występuje szereg obiektywnych objawów wtórnego braku miesiączki, które obejmują zmiany zachodzące w układzie sercowo – naczyniowym oraz kostnym.
Zmiany w układzie sercowo-naczyniowym.
Kobiety z FHA prezentują zaburzenia związane z kurczliwością naczyń – w wyniku działania estrogenu, komórki śródbłonka wydzielają tlenek azotu[1]. Ze względu na niskie poziomy estrogenów i niższą stymulację syntezy tlenku azotu, u kobiet z FHA może występować sztywność naczyń.
Podczas stosowania diety niskokalorycznej może dochodzić do:
- zmniejszenia się masy serca,
- zmian w obrębie włókien mięśniowych.
Deficyt kaloryczny powyżej 40% skutkować może również:
- zwłóknieniem i obumieraniem komórek sercowych,
- zwiększeniem długości trwania skurczu i rozkurczu lewej komory mięśnia sercowego.
W związku z tymi zmianami, duże restrykcje kaloryczne prowadzić mogą do poważnych zaburzeń pracy serca zmieniając nawet jego kurczliwość[2].
Do zmian dochodzi również w obrębie układu kostnego.
Szczytowa masa kostna (PBM – peak bose mass) osiągana jest w wieku około 30 lat, jednak szacuje się, że niespełna połowa szczytowej masy kostnej osiągana jest już w okresie młodzieńczym[3]. Na PBM wpływ mają czynniki hormonalne, stan odżywienia oraz czynniki genetyczne. W literaturze zwraca się szczególną uwagę na poziomy estrogenów, androgenów, hormon wzrostu – GH, insulinopodobny czynnik wzrostu IGF1 jako czynniki mające pozytywny wpływ na kształtowanie szczytowej masy kostnej[4].
Jak wspomniano, niskie stężenie estradiolu jest czynnikiem charakterystycznym dla wszystkich kobiet z FHA. Badacze wskazują, że poziom estradiolu na poziomie 40-50pg/ml pozytywnie wpływa na procesy kostne[5]. Jednak, u kobiet z FHA poziom ten najczęściej wynosi poniżej 20pg/ml[6].
W związku z tym, u kobiet z FHA istnieje zwiększone ryzyko rozwoju:
- zaburzeń związanych z osiągnięciem szczytowej masy kostnej
- osteopenii, co doprowadzić może również do zwiększonej częstotliwości złamań oraz osteoporozy[7].
Wahania nastroju.
Wspomniany powyżej niski poziom estrogenu wpływa również negatywnie na neuropeptydy oraz neurotrasmitery w mózgu, a w szczególności na poziom serotoniny oraz dopaminy, których niskie poziomy powodują zaburzenia nastroju[8]. Wysoki poziom kortyzolu również przyczynia się do powstawania zachwiania emocjonalnego z przejawami epizodów depresyjnych[9].
Do towarzyszącego często smutku i poczucia osamotnienia przyczynia się również świadomość utraty płodności. Niskie stężenia hormonów GnRH, FSH, LH nie pozwalają na prawidłowy przebieg fazy folikularnej oraz lutealnej. Oznacza to, że kobiety z FHA cierpią na anowulację na skutek zaburzeń hormonalnych, co uniemożliwia ewentualne zapłodnienie[10].
Po jakim czasie od zaprzestania miesiączkowania występują wyżej opisane zaburzenia?
Jest to sprawa bardzo indywidulana. Początkowo najczęściej obserwuje się spadek libido, spadek nastroju, wypadanie włosów czy kruchość paznokci. Jednak już po okresie około 1-1,5 roku braku miesiączki, mogą pojawić się nocne poty oraz zaburzenia czynności skurczowej serca (nierównomierne bicie serca).
Po jakim czasie wróci miesiączka?
Jeśli nie zadba się o odżywienie organizmu we właściwy sposób oraz odpoczynek, to menstruacja nie wróci samoistnie. Osobiście znam osoby, które nie miesiączkowały naturalnie nawet kilka lat (7-10 lat). Konieczna jest zmiana stylu życia, aktywności fizycznej i diety.
[1] White RE, Han G, Maunz M et al. Endothelium-independent effect of estrogen on Ca (2+)-activated K(+) channels in human coronary artery smooth muscle cells. Cardiovasc Res. 2002; 53(3):650-61.
[2] Pinotti MF, Leopoldo AS, Silva MD et al. A comparative study of myocardial function and morphology during fasting/refeeding and food restriction in rats. Cardiovasc Pathol. 2010; 19(5):e175-e182. doi:10.1016/j.carpath.2009.08.001.
[3] Juul A, Hagen CP, Aksglaede L et al. Endocrine evaluation of reproductive function in girls during infancy, childhood and adolescence. Endocr Dev. 2012; 22:24–39. doi:10.1159/000326625.
[4] Seeman E. Pathogenesis of bone fragility in women and men. Lancet. 2002; 359(9320):1841–1850. doi:10.1016/S0140-6736(02)08706-8
[5] Crandall CJ, Tseng CH, Karlamangla AS et al. Serum sex steroid levels and longitudinal changes in bone density in relation to the final menstrual period. J Clin Endocrinol Metab. 2013; 98(4):E654E663. doi:10.1210/jc.2012-3651.
[6] Shen ZQ, Xu JJ, Lin JF. Resumption of menstruation and pituitary response to gonadotropin-releasing hormone infunctional hypothalamic amenorrhea subjects undertaking estrogen replacement therapy. J Endocrinol Invest. 2013; 36(10):812–815. doi:10.3275/8939.
[7] Gordon MC. Functional hypothalamic amenorhea. N Engl J Med. 2010; 363(4):365–371. doi:10.1056/NEJMcp0912024.
[8] Kormos V, Gaszner B. Role of neuropeptides in anxiety, stress, and depression: from animals to humans. Neuropeptides. 2013; 47(6):401–419. doi:10.1016/j.npep.2013.10.014.
[9] Bomba M, Gambera A, Bonini L et al. Endocrine profiles and neuropsychologic correlates of functional hypothalamic amenorrhea in adolescents. Fertil Steril. 2007; 87(4):876–885. doi:10.1016/j.fertnstert.2006.09.011
[10] Juul A, Hagen CP, Aksglaede L et al. Endocrine evaluation of reproductive function in girls during infancy, childhood and adolescence. Endocr Dev. 2012; 22:24–39. doi:10.1159/000326625.