Pewnie większość z informacji poniżej jest dla Ciebie oczywista, jednak decyduję się umieścić je tutaj, by rozwiać już na wstępie możliwe wątpliwości.
Prawidłowy cykl menstruacyjny jest jednym z wyznaczników zdrowia i płodności kobiety. W wyniku działania wielu hormonów podlega on cyklicznym zmianom, które są ukierunkowane na przyjęcie zapłodnionej komórki, zygoty, a w dalszych przemianach – zarodka. By do tego doszło, konieczne jest prawidłowe funkcjonowanie wielu hormonów, w tym m.in.: gonadoliberyny (GnRH), hormonu folikulotropowego (FSH), luteinizującego (LH) oraz estrogenu i progesteronu.
Jak przebiega prawidłowy cykl menstruacyjny?
Podczas omawiania faz cyklu posłużę się nazwami kilku hormonów, ponieważ w ciągu całej długości cyklu dochodzi do ich wzrostu i spadku. Te informacje przydadzą się by prawidłowo odczytać poziomy hormonów podczas ich badania w konkretnej fazie cyklu.
Oczywiście nie martw się, nie Ty interpretujesz wyniki, zajmuje się tym lekarz, jednak myślę, że warto podstawową wiedzę posiadać.
Prawidłowy cykl miesiączkowy – to regularnie powtarzające się krwawienie miesięczne. Pierwsza miesiączka, pojawia się najczęściej w wieku 12-13 lat i jest oznaką dojrzałości płciowej[1]. Ostatni cykl natomiast występuje pomiędzy 45 a 55 rż. Prawidłowy cykl menstruacyjny u zdrowej kobiety trwa około 28 dni i składa się z 4 faz. Wielu autorów zaznacza, że z 2 faz, jest to jednak duże uproszczenie.
Menstruacja – czyli krwawienie, od którego rozpoczyna się cykl menstruacyjny. Podczas tej fazy dochodzi do wydalenia z macicy złuszczających się komórek śluzówki, płynu tkankowego oraz krwi. Długość trwania tej fazy wynosi ok. 5 dni i charakteryzuje się wzrostem wydzielania hormonu FSH z przysadki mózgowej, który odpowiada za pobudzenie i dojrzewanie pęcherzyków. Pierwszy dzień cyklu to pierwszy dzień krwawienia – nie lekkigo plamienia.
Faza folikularna, inaczej nazywana fazą przedowulacyjną lub proliferacyjną – rozpoczyna się pierwszego dnia miesiączki i kończy się wraz z rozpoczęciem owulacji. Trwa od 7 do 21 dni. W tym czasie dochodzi do intensywnego wzrostu nabłonka błony śluzowej macicy. Dominującą rolę odgrywają tutaj hormony: FSH oraz estrogeny, które wpływają na jajniki, pobudzając pęcherzyki Graafa do dojrzewania. Dominujący pęcherzyk pełni funkcję pobudzającą, wpływając na zwiększenie poziomu estradiolu. W fazie przedowulacyjnej dochodzi również do wzmożonego wydzielania śluzu, który umożliwia kobietom rozpoznanie danej fazy cyklu. U kobiet około 25-30rż. śluz pojawia się najczęściej około 5 dni przed wystąpieniem owulacji. U kobiet z Zespołem Policystycznych Jajników, śluz często obecny jest przez cały cykl miesiączkowy.
Owulacja, jajeczkowanie – to najkrótsza faza cyklu. Często określa się, że występuje 14go dnia cyklu – dotyczy to cyklu 28 dniowego. W tej fazie, przysadka mózgowa, która stymulowana jest wysokim poziomem estrogenów, uwalnia bardzo duże ilości LH, który oddziałując na niedojrzałą komórkę jajową osłabia ściany pęcherzyka, powodując pęknięcie i uwolnienie w jajniku komórki jajowej – czyli owulację. Tuż po niej, jajowód wyłapuje uwolniony oocyt, który dojrzewa i staje się dojrzałą komórką jajową, która może ulec zapłodnieniu, jeśli w jajowodzie obecne będą plemniki. Niezapłodniona komórka jajowa obumiera. Owulacja jest konieczna do zapłodnienia.
Faza lutealna – trwa od 10-12 do 16 dni. To czas kiedy z resztek pęcherzyka Graafa pod wpływem działania hormonów FSH i LH dochodzi do powstania ciałka żółtego. Ciałko żółte pełni funkcję wydzielającą estrogen i progesteron, których wyższy poziom wpływa na obniżenie się hormonów przysadki: FSH i LH. W przypadku braku zapłodnienia, po około 12 dniach zanika ciałko żółte, a w wyniku jego degradacji dochodzi do powstania ciałka białawego, obniża się poziom progesteronu, estrogenu, wpływając tym samym na wzrost FSH i zapoczątkowanie kolejnego cyklu menstruacyjnego.
Jednak, cykl miesiączkowy bardzo często ulega zaburzeniom.
Przebieg cyklu menstruacyjnego może ulec zaburzeniu, wówczas może dojść do wystąpienia wtórnego braku miesiączki czyli braku miesiączki przez minimum
3 miesiące u kobiet, które nie są w ciąży[2].
Według World Health Organization (WHO) – Światowej Organizacji Zdrowia, zaburzenia miesiączkowania dzielimy na 7 głównych grup (podział z roku 1976)[3]:
- Niewydolność podwzgórzowo – przysadkową
- Zaburzenie czynności osi podwzgórzowo – przysadkowej
III. Pierwotną niewydolność jajników
- Wady lub nabyte uszkodzenia macicy
- Guzy okolicy podwzgórzowo – przysadkowej wytwarzającej prolaktynę
- Zaburzenia czynności podwzgórzowo przysadkowej połączone z hiperprolaktynemią
VII. Guzy pourazowe lub pozapalne uszkodzenie regionu podwzgórze – przysadka
Przyczyną powstania wielu zaburzeń hormonalnych, menstruacyjnych jesteśmy my – KOBIETY – nasz styl życia, aktywność i dieta. Przykładem tutaj może być podwzgórzowy czynnościowy brak miesiączki, kiedy nieodpowiednio zbilansowana dieta i aktywność fizyczna mogą być przyczyną anouwulacji, braku miesiączki i niepłodności.
Odpowiednia dieta i suplementacja mogą pomóc Ci w wielu zaburzeniach hormonalnych.
Przykładami mogą być:
- Podwzgórzowy czynnościowy brak miesiączki (FHA) – którego przyczyną jest stres, najczęściej stresorami są: duża aktywność fizyczna i/lub niskokaloryczna dieta.
- PCOS – dieta i suplementacja są podstawą ponieważ u większości kobiet występuje insulinooporność oraz hiperandrogenizm. Hiperandrogenizm jest przyczyną problemów z cerą, włosami. Nasila się on przy zaburzonej gospodarce glukozowo-insulinowej.
- PMS – gdzie odpowiednia dieta i suplementacja może złagodzić ból, a nawet całkowicie go zlikwidować.
- Długie/krótkie cykle menstruacyjne – jedną z częstszych przyczyn jest stres, w wyniku czego dochodzi do opóźnionego występowania owulacji, długiej fazy folikularnej i tym samym późne występowanie krwawienia miesiączkowego.
- Zaburzenia pracy tarczycy – odpowiednie odżywianie organizmu oraz wyrównanie niedoborów m.in. selenu, cynku jest znacząco poprawia funkcjonowanie pacjentów.
Jeśli zaobserwowałaś u siebie niepokojące objawy takie jak: długie/krótkie cykle miesiączkowe, plamienia w trakcie cyklu, silne bóle podbrzusza, nasilone bądź skąpe miesiączki, koniecznie zgłoś się do lekarza i wykonaj podstawowe wyniki badań. Znalezienie przyczyny oraz odpowiednie działania pozwolą Ci wpłynąć na hormony i tym samym wyregulować cykl miesiączkowy.
[1] Marcdante KJ, Kliegman RM, Jenson HB, Behrman RE. Nelson Pediatra. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011. s.283.
[2] Meczekalski B, Katulski K, Czyzyk A, Podfigurna-Stopa A, Maciejewska-Jeske M. Functional hypothalamic amenorrhea and its influence on women’s health. J Endocrinol Invest. 2014; 37(11):1049-1056. doi:10.1007/s40618-014-0169-3.
[3] Zaburzenia miesiączkowania. Klasyfikacja zaburzeń miesiączkowania. [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_miesiaczkowania (dostęp 18.05.2018).